Clusterhoofdpijn is een vrij zeldzame maar zeer ernstige vorm van hoofdpijn die in aanvallen komt. Een andere term voor clusterhoofdpijn is neuralgie van Horton. Clusterhoofdpijn staat ook bekend als ‘suicide headache’ (zelfmoordhoofdpijn), vanwege de bijna ondraaglijke pijn.
Clusterhoofdpijn komt in aanvallen. De pijn zet vrij plotseling op, zonder dat je het voelt aankomen. De pijn begint aan één kant van je hoofd, rondom je slaap. Het is een zeer intense pijn die uitstraalt naar je oogkasoor en zich kan uitbreiden tot nekpijn. De duur van een aanval van clusterhoofdpijn kan variëren van een kwartier tot zo’n 3 uur en je kunt tot 8 keer per dag een aanval krijgen.
Een opvallend kenmerk van clusterhoofdpijn is dat de aanvallen vaak op bijna precies dezelfde tijdstippen van de dag optreden. Clusterhoofdpijn komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen (de verhouding is 3 op 1) en dan vooral bij mensen van 20 tot 50 jaar.
Clusterhoofdpijn is onder te verdelen in een episodische en een chronische vorm. Bij de episodische vorm van de hoofdpijn wisselen periodes (van weken tot maanden) met aanvallen af met periodes zonder pijn. Zo’n pijnvrije periode kan jaren duren, waarna de pijn plotseling weer kan terugkomen.
De chronische vorm heeft geen pijnvrije periodes en is dus continu aanwezig. De episodische vorm van clusterhoofdpijn kan overgaan in de chronische vorm. Andersom kan ook.
Clusterhoofdpijn heeft een enorme invloed op het dagelijks leven en resulteert vaak in geheugen- en concentratieproblemen en arbeidsongeschiktheid. Mensen met clusterhoofdpijn krijgen vaak te maken met onbegrip vanuit hun omgeving.
Verwar clusterhoofdpijn niet met migraine, een andere vorm van hoofdpijn. Mensen met migraine voelen de aanval vaak aankomen. Ze zijn misselijk en willen het liefst stil gaan liggen. Ook spanningshoofdpijn is een heel andere aandoening, met eigen kenmerken en oorzaken.
Hoewel er uitgebreid onderzoek wordt gedaan naar clusterhoofdpijn, is er nog geen duidelijke oorzaak bekend. Een mogelijkheid is dat de ziekte te maken heeft met een afwijking in een deel van de hersenen: de hypothalamus. De hypothalamus heeft veel functies voor het lichaam. Bijvoorbeeld het regelen van de bloeddruk, de hartslag, de hormoonhuishouding en de biologische klok. Dit laatste zou de reden kunnen zijn dat de pijnaanvallen vaak rond dezelfde tijdstippen opkomen.
Er zijn verschillende factoren waarvan wordt gedacht dat ze een aanval van clusterhoofdpijn kunnen uitlokken. Mogelijke uitlokkende factoren zijn bijvoorbeeld alcohol, kou, weinig zuurstof (bijvoorbeeld op grote hoogtes) en bepaalde smaakversterkers. Het is echter nog niet bewezen dat deze dingen echt invloed hebben op het ontstaan van een aanval en de onderliggende mechanismen zijn dan ook nog niet bekend.
Het belangrijkste symptoom van clusterhoofdpijn is dat het ineens begint. Mensen met de ziekte beschrijven een aanval als een bijna ondraaglijke, stekende pijn aan de zijkant van het hoofd. De pijn kan uitbreiden tot nekklachten en pijn aan de oogkas, het oor en de bovenkaak aan dezelfde kant van het hoofd.
Naast de intense pijn hebben mensen vaak ook andere klachten. Zo hebben mensen vaak last van een verstopte neus, een tranend oog, een verkleinde pupil en een hangend ooglid, allemaal aan dezelfde kant van het hoofd als waar de pijn zit. Mensen met clusterhoofdpijn worden erg onrustig. Ze hebben het gevoel dat ze moeten bewegen en gaan onrustig rondlopen. Dat is anders dan mensen met migraien, die willen het liefst stil liggen in een donkere kamer.